Nơi 'thây ma đội mồ tìm về làng cũ'

Giữa những nương lúa xanh chợt có “con mắt” tròn ngộ – đó là giếng nước tưới ruộng. Thiệt tình mà nói, đường đi đến phố núi Rantepao – thủ phủ văn hóa miền Tana Toraja, huyện Bắc Toraja, tỉnh Nam Sulawesi, quần đảo Sulawesi, Indonesia rất nhiêu khê với những du khách muốn đi nhiều nhưng túi mỏng. Việc lênh đênh mấy ngày trên phà, bập bềnh xe đêm… đã khiến khá nhiều khách du chùn bước. Khách có tiền cũng không nhiều, vì tàu bay nhỏ, ít chuyến… Nhưng có lẽ nhờ vậy, miền đất này vẫn giữ được nhiều nếp cũ hay ho, từ cuộc sống hàng ngày đến những lễ lạt hội hè. Trẻ ranh sắc màu, sôi động âm thanh nơi miền “cõi tạm” Tôi đến đây những tháng ngày 9, vừa qua mùa tang lễ (tomate) chính vào tháng 8 hàng năm. May mắn vẫn được tham dự những lễ tang sôi động lớn nhỏ. Coi rằng bụi trần là cõi tạm, những lễ tang hoẵng người dĩ vãng về xứ trời của người Tana Toraja là lễ hội hoành tráng nhất mà mỗi phận đời sẽ nhận được, khi họ không còn nữa. Nhỏ nhất cũng phải 8, trung trung thì 24 chú trâu phải “lên đường” để tống tiễn người quá cố về miền an lạc. Những trường gà rộn rịp, sân chọi trâu rầm rĩ phấn khích, tiếng khèn da diết, nhịp trống rộn rực, những điệu múa rộn ràng chân vui trai khỏe gái xinh Tana Toraja… làm du khách cũng liêu xiêu hòa chung niềm vui. Quên mau những dòng máu đỏ lòm lòm ngoài kia của các TẠI ĐÂY chú trâu tội nghiệp, chẳng nhớ mấy những tiếng thảm thiết eng éc rống gào của mấy chú heo đang chờ hóa kiếp... Theo những vòng xe tự mình một mình, tôi tiếp tục sửng sốt, rồi sợ sệt nhưng vẫn tò mò ghé thăm những ngôi mộ đá, mộ treo, mộ cây lạ lẫm độc đáo. Ớn nhất là khi trơ lò dò ngó nghiêng mộ treo trong hang động mà những sọ, xương… vun đống khắp nơi, giăng giăng treo trên đầu… cứ như đang lạc bước vào bảo tồn Cánh đồng chết ngày nào xứ Cam. Rồi ngỡ ngàng trước những tau-tau, hình nhân thế mạng hay người canh gác mộ, theo nhiều phong cách đặt trước những hang mộ này. Dù là tạc giống y người thật giờ chỉ còn xương cốt bên trong, hay chỉ là những bức tượng mô phỏng sơ sài… ánh mắt của những tau-tau cứ làm tôi ớn rợn, cảm tưởng lúc nào sau gáy cũng nong nóng, không chỉ khi lang thang hầm mộ mà cả khi đã dọt chạy thiệt xa. Đúng là lang thang xứ này cũng giống như lạc vào một bộ phim tài liệu xưa cũ còn sót – như một cuốn sách du lịch nổi tiếng đã nói. “Thiệt là quá ghê nhưng lạ lẫm, ấn tượng. Ban sơ cũng sợ chút nhưng rồi rất rất thích!” – là câu đáp chung của hầu hết đám khách giang hồ những tối lê la bia bọt Rantepao. Cũng nghĩ y sì vậy, tôi đã dời tới dời lui ngày dự định ra đi đến mấy lần! Một ngôi làng ở Tana Toraja với những mái nhà sàn tongkonan cong vút như sừng trâu. Bình yên những mái nhà cong soi bóng bên “mắt” ruộng Không chỉ những tang lễ sôi động, cuộc sống thường ngày người Tana Toraja cũng còn bao điều thú vị, trong bình yên. Trong đó, đặc trưng là những căn nhà sàn tongkonan với chiếc mái cong vút như sừng trâu, con vật rất được người dân yêu quý. Bằng tre nứa hay vài nơi đã bị thay bằng tôn lá, phía trước những ngôi nhà dáng sừng trâu này luôn có chiếc cột gắn sừng trâu. Nhiều, ít tùy nhà cũ mới, vị thế của vị chủ nhà, nhưng chẳng thể thiếu. Tôi mê man những căn nhà, những thôn ấp có nhiều tongkonan, nên thường rong xe tìm những thôn ấp cũ có nhiều nhà cong để ngắm. Rồi một sáng lang thang đến Ke’te Kesu’, tôi chợt “phát hiện” một nét click here đẹp mới, những chái nhà cong soi duyên bên đồng xanh với những “mắt” ruộng ngộ. Như ở nhiều miền núi khác, ruộng ở Rantepao cũng là bậc thang nhưng khá rộng vì triền đồi thoải. Điều lạ là giữa những nương lúa xanh rì chợt có “con mắt” tròn dại. Hỏi, bạn trẻ địa phương cho biết đó những giếng nước, rất cần thiết và thường phải được tìm thấy trước khi người dân miệt này khai quang triền đồi hay mảnh đất nào. Những mảnh đất, nương đồng có “mắt” ruộng luôn tươi tốt hơn những cánh đồng khác. Bởi thế, dù trên đồng xanh lúa hay đang nhóng nhánh nước phơi ải, dễ nhìn thấy đó đây những “mắt” ruộng Tana Toraja – điều mà tôi ít thấy ở những miền đất khác, dù rất gần Rantepao hay trên giang sơn Indonesia. Lặng lẽ, những “mắt” ruộng nho nhỏ đã giúp tưới tiêu không chỉ cho cánh đồng đó, mà còn san sẻ cho cả vạt nương đồi khoảng mạch ngầm này. Nhìn những “mắt” ruộng ăm ắp nước giữa đồng xanh mượt, chợt nhớ thương làm sao những cánh đồng khô nẻ, những nương đồi xác xơ… mùa hạn quê mình. Những chiều Tana Toraja còn lại, sau khi choáng ngợp với những màu sắc âm thanh tang lễ hội hè, tôi thường tìm các góc núi, triền đồi ngồi ngắm những chái nhà tongkonan soi bóng bên đồng xanh điên “mắt” ruộng. Mới hiểu rằng những lời hứa sẽ về lại miền đất này của các lãng tử, ghi đầy trong “lưu bút” ở các lữ quán, không hề là quá huyễn hoặc. Và tôi cũng mơ một ngày… Bài và ảnh Thái Trần - TGTT Cửa ngõ chính đến Rantepao là đô thị Makassar, thủ phủ quần đảo Sulawesi. Ngoài việc bay đến, lênh đênh vài ba ngày (tùy điểm xuất hành) trên các chuyến tàu của hãng Pelni Ship là một lựa chọn hà tiện khác. Từ Makassar, hàng tuần có 3 chuyến bay đến Rantepao, hoặc đi xe đêm đi mất mười giờ. Các nhà nghỉ đơn giản giá từ 150.000 đồng/phòng trở lên (đã có kèm bữa sáng khá ham thích). Thuê xe máy 120.000-200.000 đồng/ngày. Phố núi nên thời tiết mát mẻ dễ chịu. Thức ăn không phong phú, cầu kỳ nhưng dễ ăn và rẻ. Dân cư thân thiện, nhiệt liệt.